اولین اصطلاحی که در این قانون باید معنی آن را بدانید، عبارت سامانه مودیان است. سامانه مودیان؛ سامانه‌ای است که چهار ویژگی زیر را دارد:

• تحت مدیریت سازمان مالیاتی است
• برای هر مؤدی یک کارپوشه تعریف می‌شود
• به وسیله‌ای که حافظه مالیاتی دارد متصل می‌شود
• مرجع ثبت، صدور و استعلام صورت‌حساب است

پایانه‌های فروشگاهی

اصطلاح مهم دیگری که در عنوان این قانون هم آمده است، پایانه‌های فروشگاهی است. هر دستگاهی که سه قابلیت زیر را داشته باشد به عنوان یک پایانه فروشگاهی شناخته می‌شود:

• اتصال به سامانه مودیان
• صدور صورت‌حساب الکترونیکی
• اتصال به شبکه‌های پرداخت رسمی

صورتحساب الکترونیکی

اصطلاح مهم دیگری که در این قانون بسیار تکرار شده است، موضوع صورت‌حساب‌های الکترونیکی است. بر روی این صورتحساب، شماره منحصر به فرد مالیاتی ثبت شده است و در حافظه مالیاتی فروشنده ذخیره می‌شود. صورت‌حساب‌های الکترونیکی فرمت یکسانی ندارند بلکه متناسب با نوع کسب‌وکار، اقلام اطلاعاتی آن مشخص می‌شود. به این نکته توجه داشته باشید که صورتحساب‌های الکترونیکی انواع و الگوهای متنوعی دارد. انواع صورت حساب الکترونیکی شامل موارد زیر می شود:

• صورتحساب الکترونیکی نوع اول
• صورتحساب الکترونیکی نوع دوم
• صورتحساب الکترونیکی نوع سوم

هر کدام از این سه نوع صورت‌حساب، چندین الگو می‌توانند داشته باشند. الگوهای صورت‌حساب الکترونیکی نوع اول شامل موارد زیر می‌شوند:

• الگوی اول (فروش)
• الگوی دوم (فروش ارزی)
• الگوی سوم (صورتحساب طلا، جواهر و پلاتین)
• الگوی چهارم (قرارداد پیمانکاری)
• الگوی پنجم (قبوض خدماتی)
• الگوی ششم (بلیت هواپیما)
• الگوی هفتم (صادرات)
• الگوهای صورت‌حساب الکترونیکی نوع دوم که شامل موارد زیر می‌شوند:
  • الگوی اول (فروش کالا و خدمات)
  • الگوی دوم (صورت‌حساب طلا، جواهر و پلاتین): این الگو صرفاً توسط فروشندگان طلا مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• الگوی صورت‌حساب الکترونیکی نوع سوم همان  رسید یا گزارش الکترونیکی دستگاه کارتخوان یا درگاه پرداخت الکترونیکی دارای شماره منحصر به فرد مالیاتی است.

در مقاله صورتحساب الکترونیکی چیست می‌توانید مطالعه کنید که این صورتحساب‌ها چه تفاوتی با هم دارند و هر یک از آنها چه کاربردی دارند.

حافظه مالیاتی

حتماً تا اینجای مقاله به این موضوع فکر کرده‌اید که اصطلاح حافظه مالیاتی که بارها آن را تکرار کرده‌ایم به چه معنی است. حافظه مالیاتی به هر نرم‌افزار یا سخت‌افزاری گفته می‌شود که 5 ویژگی زیر را دارد:

1. نوعی حافظه الکترونیکی است
2. ثبت و نگهداری اطلاعات صورتحساب
3. انتقال اطلاعات به سامانه مؤدیان
4. تحت نظارت سازمان امور مالیاتی است
5. دارای شماره شناسه یکتا اختصاصی

شماره منحصر به فرد مالیاتی

شماره‌ای بیست و دو کاراکتری است که به ازای هر صورتحساب الکترونیک صادر می‌شود. زمانی که بخواهید یک صورتحساب را اصلاح یا ابطال کنید، به این شماره نیاز خواهید داشت. اعداد صورتحساب الکترونیکی از چپ به راست به چهار بخش تقسیم می‌شوند:

شش کاراکتر اول: شناسه حافظه مالیاتی

پنج کاراکتر بعدی: تاریخ صورتحساب

ده کاراکتر بعدی: سریال صورتحساب

کاراکتر آخر: رقم کنترلی

شرکت معتمد سامانه مودیان

این شرکت‌ها در واقع اشخاص حقوقی مورد تایید سازمان امور مالیاتی هستند که باید آموزش‌ها و تجهیزات لازم ارسال صورتحساب الکترونیک برای مودیان مالیاتی را فراهم کنند. به طور کلی مهمترین خدماتی که شرکت‌های معتمد باید به مودیان مالیاتی ارائه کنند به صورت زیر هست:

• صدور صورتحساب الکترونیکی
• ثبت معاملات در سامانه مؤدیان
• ارائه مشاوره‌های فنی
• دریافت استعلام از سامانه مودیان

شرکت های معتمد سه نوع هستند و هر کدام از آنها مسئولیت‌های خاصی را بر عهده دارند. در قسمت زیر انواع شرکت‌های معتمد سامانه مودیان را معرفی می‌کنیم.

شرکت های معتمد نوع اول

این شرکت‌ها وظیفه راه اندازی پایانه‌های فروشگاهی و حافظه مالیاتی و آموزش استفاده از پایانه‌های فروشگاهی را بر عهده دارند.

شرکت‌های معتمد نوع دوم

مهمترین وظایق این شرکت ها شامل موارد زیر می شوند:

• آموزش حقوق و تکالیف قانونی مؤدی
• آموزش مقررات صدور صورتحساب الکترونیکی
• احراز تسلط مؤدیان در خصوص حقوق و تکالیف قانونی آنها
• احراز تسلط مؤدیان در خصوص مقررات صدور صورتحساب الکترونیکی

شرکت های معتمد نوع سوم

این شرکت ها وظایف محدودتری درباره قانون پایانه های فروشگاهی و سامانه مودیان دارند. مهمترین وظایف شرکت های معتمد نوع سوم شامل موارد زیر می شوند:

• تهیه صورت های مالی
• حسابرسی مالی
• مشاوره فنی و غیر عملیاتی
• مشاوره مالیاتی

تاریخ اجرای قانون سامانه مودیان

تاریخ لازم الاجرا شدن قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان برای گروه‌های مختلف شرکت‌ها متفاوت است و اصطلاحاً فراخوان سامانه مودیان بستگی به نوع شرکت دارد. طبق قانونی که در مجلس شورای اسلامی تصویب شد، قانون سامانه مودیان به صورت هم‌زمان برای همه شرکت‌ها اجرا نمی‌شود؛ در واقع شرکت‌ها با توجه به نوع آنها به چند دسته تقسیم شدند که هر یک از آنها باید در تاریخ خاصی در سامانه مودیان ثبت نام و صورت حساب الکترونیکی صادر کنند؛ بنابراین زمان ثبت نام در سامانه مؤدیان، با توجه به نوع شرکتی که در آن فعال می کنید متفاوت است. در جدول زیر می‌توانید تاریخ اجرای قانون سامانه مودیان را برای انواع شرکت‌ها ببینید.

تاریخ لازم الاجرا شدن قانون تسهیل سامانه مودیان

مطابق بخشنامه مهلت ارسال صورتحساب در سامانه مودیان:

1. کلیه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس و فرابورس‌، شرکت‌های دولتی و سایر دستگاه‌های اجرائی مشمول ماده 5 قانون مدیریت خدمات کشوری و اشخاص حقوقی به‌جز اشخاص حقوقی موضوع ماده 16 قانون مالیات بر ارزش افزوده تا تاریخ 1402/07/01
2. کلیه اشخاص باقی مانده تا تاریخ 1402/10/01

ضمناً برای مواعد مذکور در صدر ماده ضمانت اجرای نسبتاً سنگینی برای سازمان امور مالیاتی گذاشته شده است بدین ترتیب که اولاً تاریخ‌های مذکور در این ماده قطعی و غیر قابل تغییر است و در صورت هرگونه تخطی از رعایت آنها، مطابق قوانین مربوط به متخلفین برخورد می‌شود و ثانیاً سازمان برنامه و بودجه مکلف است به منظور رعایت مواعد مذکور در بندهای 1 و 2 این ماده، به ازای هر ماه تأخیر معادل 5% و تا سقف 50% از منابع اختصاصی سازمان امور مالیاتی موضوع ماده 217 قانون مالیات‌های مستقیم را کاهش دهد. پس از آنکه سازمان امور مالیاتی با تأیید وزیر اقتصاد امکان صدور صورتحساب‌های الکترونیکی را فراهم ساخت، درصدهای کاهش یافته به حالت قبل برمی‌گردد.